Inteligencja emocjonalna w życiu człowieka

Inteligencja emocjonalna jest bardzo obszernym zagadnieniem. Za każdym razem, kiedy czytam na ten temat, w mojej głowie pojawiają się kolejne pytania. Z chęcią opowiem Ci o tym coś więcej. Dowiesz się między innymi, co oznacza pojęcie inteligencji emocjonalnej i jak nad nią pracować. W jakich sferach życia jest potrzebna? Wspólnie zastanowimy się, kto jest bardziej dojrzały emocjonalnie – kobiety, a może mężczyźni?

Definicja

Czym tak naprawdę jest inteligencja emocjonalna? Według psychologa Daniela Golemana to umiejętność rozpoznawania uczuć swoich oraz innych ludzi. Prócz tego, to także zdolność do kierowania emocjami i samoświadomość. Wiemy, kiedy jesteśmy szczęśliwi, podekscytowani, znudzeni lub sfrustrowani. Potrafimy przyznać to przed samym sobą i głośno o tym mówić.

Wyobraźmy sobie, że mieliśmy okropny dzień w pracy. Wszystko poszło nie tak: rozlaliśmy kawę, szef nie miał humoru, a na koniec dnia klient wycofał się ze współpracy. Brzmi koszmarnie, prawna? Nikt nie powinien oczekiwać od nas, że po powrocie do domu będziemy w wyśmienitym nastroju. Z tego względu tak ważne jest otwarte komunikowanie bliskiej osobie, co się z nami dzieje. Wystarczy powiedzieć, że jesteś zdenerwowany i potrzebujesz chwilę, aby się uspokoić. W tym czasie emocje opadną i nabierzesz odpowiedniego dystansu. Przeciwieństwem tej reakcji jest powrót do domu i wylewanie swojej frustracji na domownikach. Oczywiście, że każdy z nas powinien rozładować emocje, nawet jest to wskazane. Jednakże jest na to tysiąc innych sposobów!

Nie istnieje podział na dobre i złe emocje. Są pozytywne i negatywne. To, że odczuwasz złość czy zdenerwowanie, nie oznacza, że coś jest Tobą nie tak, bądź jesteś złym człowiekiem. Pamiętaj, że każda doświadczana emocja sprawia, że uczymy się czegoś nowego.

Cechy charakteru osoby inteligentnej emocjonalnie

Osoby dojrzałe emocjonalne wyróżniają się asertywnością. Potrafią głośno powiedzieć „nie” i stawiają jasne granice. Nie czują z tego powodu wyrzutów sumienia, nie robią niczego wbrew sobie. Potrafią wytłumaczyć, dlaczego mają odmienne zdanie – jednocześnie respektują poglądy innych. Ponadto, są odporne na stres. Nawet jeśli coś nie ułoży się po ich myśli, świat się od tego nie zawali.

Udowodniono, że osoby inteligentne emocjonalne są empatyczne. Potrafią wczuć się w sytuację drugiego człowieka. Są wrażliwe, gdy komuś dzieje się krzywda. Pamiętaj, że empatia to współodczuwanie stanów emocjonalnych, a nie współczucie komuś. Ponadto, osoby te mają większą motywację — wyznaczają cele i dążą do nich, niezależnie od niepowodzeń. Nie oceniają pochopnie. Zdają sobie sprawę, że życie nie jest czarno-białe. To, co widać na pierwszy rzut oka, jest tylko wierzchołkiem góry lodowej.

Pewność siebie to kolejna cecha osób dojrzałych. Akceptują i szanują siebie w stu procentach. Są świadomi tego, że mają wady — a czy ktoś ich nie ma? Biorą także odpowiedzialność za swoje czyny, godnie ponoszą konsekwencję i wyciągają wnioski. Wiedzą, że nie warto skupiać się na sprawach, na które nikt nie ma wpływu.

Pozytywna energia pomaga w nawiązywaniu relacji społecznych. Zatem idź przez życie z uśmiechem! Dojrzałość emocjonalna ułatwia również rozwiązywanie konfliktów. Ważne jest szukanie kreatywnych rozwiązań, a nie ucieka przed problemami.

Co więcej, osoby inteligentne emocjonalne mają dystans (do siebie i sytuacji, w jakiej się znajdują). Nie chodzi o to, aby całkowicie poskromić spontaniczność. To przecież bardzo dobra cecha! Jednak istnieje różnica między nieplanowaną wycieczką za miasto a utratą trzeciej pracy w tym miesiącu, ponieważ ktoś nie potrafił zapanować nad emocjami.

„Strażnik emocjonalny”, czyli funkcja ciała migdałowatego

Ludzki mózg skrywa wiele tajemnic. Omawiając temat inteligencji emocjonalnej, należy wspomnieć o roli, jaką odgrywa ciało migdałowate. Jest to skupisko wzajemnie połączonych struktur o kształcie migdała, które odpowiada za funkcje emocjonalne. W momencie, gdy połączenie ciała migdałowatego z mózgiem zostanie przerwane, człowiek traci zdolność oceny emocjonalnej.

Przytoczę krótką historię, którą kiedyś usłyszałam na jakimś wykładzie. Mam nadzieję, że pomoże to lepiej zrozumieć zagadnienie.

Mężczyzna chorował na padaczkę, a jedynym ratunkiem dla niego było usunięcie ciała migdałowatego. W chwili, gdy przeszedł operację, zmienił się diametralnie. Nie był w stanie przypomnieć sobie twarzy najbliższych osób, przestał poznawać rodzinę, krewnych, przyjaciół. Obojętność była jego jedyną reakcją, stał się człowiekiem bez uczuć.

Ciało migdałowate odpowiada za jeszcze jedną bardzo ważną funkcję, która wiąże się z inteligencją emocjonalną. Jest to impulsywność. Są takie momenty w życiu, gdzie pod wpływem jednego bodźca ktoś powie o słowo za dużo. Chwilę potem człowiek zastanawia się, co w niego wstąpiło i nie potrafi tego racjonalnie wytłumaczyć. Zawładnęły nim emocje. Ciało migdałowate analizuje sygnały napływające od narządów zmysłów i wyławia te, które świadczą o możliwych kłopotach. Jest czymś w rodzaju „strażnika”, który dokładnie weryfikuje każde napływające do mózgu wrażenie. Poprzez połączenia nerwowe, ciało migdałowate w wypadku zagrożenia może przejąć kontrolę nad całym mózgiem i kierować nim. Jest to jedno z najbardziej popularnych odkryć ostatniej dekady, które dotyczy natury emocji.

Płeć a inteligencja emocjonalna

Kto jest bardziej inteligentny emocjonalnie? Kobiety, a może mężczyźni? Temat jest mocno kontrowersyjny, jednakże warto się nad nim chwilę zastanowić. Okazuje się, że odpowiedź wcale nie musi być jednoznaczna. Emocje są w naturze każdego człowieka, niezależnie od tego, jakiej jest płci.

Według stereotypu kulturowego kobiety uważane są za bardziej czułe, empatyczne. Natomiast mężczyźni postrzegani są jako silni, niezależni. Już w czasach pierwotnych widoczny był podział ról. Płeć piękna opiekowała się potomstwem, dbała o dom, podczas gdy zadaniem mężczyzn było zdobywanie pożywienia.

Badania naukowe

Zacznijmy od faktów. Większość badań naukowych potwierdza przewagę kobiet w sferze kierowania emocjami. Przykładem może być obserwacja Mayera, Caruso i Saloveya. Dzięki wykonanym przez nich badaniom potwierdzono wyższy wskaźnik dojrzałości emocjonalnej u kobiet niż mężczyzn.

Inteligencja emocjonalna jest jednak terminem wielowymiarowym, a w jej skład wchodzą różne kompetencje. To ważna informacja, ponieważ biorąc pod uwagę zagadnienie jako „całość”, kobiety rzeczywiście mają przewagę. Z drugiej strony, skupiając się na poszczególnych komponentach, sprawa nie jest już taka jednoznaczna.

Według badań kobiety mają większą umiejętność spostrzegania i rozpoznawania emocji. Są bardziej wrażliwe na sygnały niewerbalne (np. gesty, mimika twarzy). Dodatkowo płeć piękna łatwiej rozpoznaje emocje pozytywne (radość, fascynacja itp.). Z drugiej strony, mężczyźni lepiej radzą sobie z rozróżnieniem emocji negatywnych  (gniew, frustracja itp.). Paradoksalnie, częściej niż kobiety przeżywają emocje pozytywne.

Warto zwrócić uwagę na to, że występują także badania, w których nie ujawniono żadnych różnic międzypłciowych. Jako przykład mogą posłużyć studia Bar-On’a czy kwestionariusz PKIE z polskimi badaniami. W jednym i drugim przypadku nie odnotowano zależności między inteligencją emocjonalną a płcią.

Każdy człowiek ma swoją historię. Dla niektórych życie jest łaskawe, podczas gdy inni poddawani są różnym próbom. Każde doświadczenie kształtuje nas, niezależnie od tego, czy jest pozytywne, czy negatywne. Wpływa na dalszą przyszłość. Znam wielu mężczyzn, którzy charakteryzują się większą dojrzałością niż kobiety. I odwrotnie.

Czy inteligencja emocjonalna pomaga odnieść sukces zawodowy?

Dlaczego zdolni uczniowie, którzy co roku odbierali świadectwo z paskiem, gorzej radzą sobie w życiu zawodowym niż ich „przeciętni” koledzy ze szkoły? Bardzo często osoby o wysokim ilorazie inteligencji (IQ) mają ogromną wiedzę i umiejętność logicznego myślenia. Teoretycznie, nie powinni mieć problemu z rozwojem kariery zawodowej.

Okazuje się, że sama wiedza akademicka nie wystarczy, aby odnieść sukces. Osoby dojrzałe emocjonalnej lepiej radzą sobie w pracy zespołowej. Potrafią zarządzać czasem, dlatego nie jest straszny im żaden „deadline”. Łatwiej znoszą krytykę, potrafią przyznać się do popełnionych błędów i wyciągają wnioski z porażek. W oczach pracodawcy takie osoby uznawane są za bardziej atrakcyjne, nawet jeśli ich wiedza merytoryczna jest trochę mniejsza.

Udowodniono, że osoby inteligentne emocjonalnie częściej dostrzegają zmiany nastrojów współpracowników. Są bardziej wrażliwe i wiedzą, kiedy kolega z pracy potrzebuje pomocy. W efekcie łatwiej przystosowują się do nowego otoczenia oraz stawianych im wymagań.

CareerBuilder zleciło przeprowadzenie bardzo ciekawego badania. Okazuje się, że prawie 60% pracodawców nie zatrudniałoby pracownika, jeśli nie wykazywałby się odpowiednim poziomem inteligencji emocjonalnej. Co z tego, że jego IQ byłoby niesamowicie wysokie! Wiedza to nie wszystko, liczą się także kompetencje społeczne. Ważne, aby umiejętnie rozwijać jeden i drugi aspekt.

Dojrzałość emocjonalna w relacjach partnerskich

Inteligencja emocjonalna wpływa na jakość związku między partnerami. Umiejętność interpretacji emocji swoich i drugiej osoby daje efekt obustronnego zrozumienia. U osób, które trwają w mniej szczęśliwych relacjach, stwierdzono niepoprawne rozróżnianie wzajemnych pragnień. Brak rozmowy o swoich emocjach może prowadzić do rozczarowania. Partner dojrzały emocjonalnie jest dobrym słuchaczem. Potrafi doradzić, daje wsparcie. Jest świadomy tego, czego oczekuje od związku z drugą osobą i otwarcie komunikuje to.

Okazuje się, że osoby dojrzałe emocjonalnie, które są w satysfakcjonującym związku, łatwiej wybaczają błędy. Nie zapominają o nich, ale również nie wypominają. Wybaczenie jest bardzo trudnym procesem. Jednak pogrążanie się w złości czy żalu może negatywnie wpłynąć na nasze zdrowie psychiczne. W rezultacie sami sobie wyrządzimy największą krzywdę.

Inteligencja emocjonalna ułatwia stworzenie relacji opartej na zaufaniu, zaangażowaniu czy szczęściu. Należy jednak pamiętać, że nie jest jedynym wyznacznikiem udanego związku i nie gwarantuje zadowolenia z tej relacji. Co najwyżej, może być jedynie narzędziem pomagającym zbudowanie głębszej relacji.

Inteligencja emocjonalna — czy można ją rozwijać?

Oczywiście, że tak! Można to robić przez całe swoje życie. Jednak warto być świadomym, że nasze nawyki nie powstały wczoraj i nie uporamy się z nimi jutro. Niekiedy potrzeba odpowiedniej ilości czasu i wielokrotnego wyjścia ze sfery komfortu. Inteligencja emocjonalna nie jest wrodzona. Kształtuje się w wieku niemowlęcym. Dziecko uczy się od swoich rodziców interakcji społecznych, wyrażania emocji, kontrolowania ich.

Na rynku jest wiele wartościowych szkoleń, które pomogą rozwinąć inteligencję emocjonalną. Jednakże udowodnię, że możemy nad nią pracować nawet w codziennych sytuacjach. Poniżej przedstawię kilka ćwiczeń.

1. Nazywaj emocje – mów o tym, co aktualnie czujesz. Warto zadać sobie pytanie – jakie znam nazwy emocji? Nagle się okazuje, że między radością a smutkiem jest także fantazja, obojętność, lęk, frustracja, złość czy rozczarowanie. Poszerzanie zasobu słownictwa z pewnością pomoże w pracy nad samym sobą.
2. Analizuj emocje – łatwiej będzie zrozumieć innych ludzi, jeśli będziesz świadomy siebie i tego, co przeżywasz.  Zastanów się, co się dzieje w Twoim wnętrzu, kiedy np. pokłóciłeś się z najlepszym przyjacielem lub otrzymałeś awans w pracy. Pomyśl, co działo się w mojej głowie? Co myślałem? Co czułem?
3. Mowa ciała – wiele można dowiedzieć się po zachowaniu człowieka. Komunikacja niewerbalna obejmuje: mimikę, postawy, gesty, tempo mówienia oraz ton głosu. Czasami wsparciem dla kogoś może być szczery uśmiech czy poklepanie po ramieniu. Komunikuj się mową ciała i zobacz, jak zareaguje rozmówca. Możesz być mile zaskoczony!
4. Rozmawiaj – w trakcie dialogu upewnij się, że dobrze zrozumiałeś drugą stronę. Wystarczy zweryfikować swoje założenia. Po prostu zapytaj – ta sytuacja sprawiła, że jesteś rozczarowany, dobrze rozumiem? Słuchaj, angażuj się w rozmowę i wyciągaj wnioski.
5. Uporządkuj swoje emocje – warto od czasu do czasu zrobić porządki w swojej głowie. Przecież w domu też sprzątasz! Zrozum, że nie powinieneś obwiniać się o sprawy, na które nie masz wpływu. Pomoże Ci to w redukcji stresu i napięcia. Jeśli sam nie potrafisz przepracować swoich stanów emocjonalnych lub sprawiają Ci one trudność, warto zgłosić się do psychologa lub psychoterapeuty. Specjaliści z pewnością pomogą się z tym uporać.

Podsumowanie

Inteligencja emocjonalna bez wątpienia odgrywa ważną rolę w życiu człowieka. Pomaga w relacjach społecznych, ułatwia stworzenie satysfakcjonującego związku uczuciowego czy znalezienie wymarzonej pracy. Wiek niemowlęcy ma ogromny wpływ na to, jak będzie wyglądać przyszłość człowieka. Nawet jeśli w tamtym okresie „coś poszło nie tak”, można pracować nad inteligencją emocjonalną.

Mężczyźni różnią się od kobiet sposobem doświadczania i wyrażania emocji. Nie istnieje jednoznaczna odpowiedź, kto ma większą inteligencję emocjonalną. Mogą występować tylko mocniejsze i słabsze strony emocjonalności u kobiet i mężczyzn. Na pewno nie powinno się generalizować, ponieważ jest to kwestia indywidualna.

Na koniec chciałabym zaznaczyć, że jesteśmy tylko ludźmi, a nie robotami, które zachowują się w określony sposób. Wielokrotnie emocje będą rządzić naszym życiem oraz będziemy popełniać błędy. I wiesz co? Nie ma w tym nic złego. Ważne, żeby zrozumieć siebie. To cenniejsze niż bycie ideałem. Według mnie tym jest właśnie inteligencja emocjonalna – świadomością.