Shou Sugi Ban – japońska technika opalania drewna

Czym jest Shou Sugi Ban?

Pomimo iż brzmi jak smaczna azjatycka potrawa, Shou Sugi Ban to japońska technika zabezpieczania drewna poprzez jego opalanie. W przeciwieństwie do impregnacji drewna, w przypadku której nasyca, lub pokrywa się je substancjami mającymi na celu zwiększenie jego odporności, takimi jak żywice, woski, bejce czy farby, Shou Sugi Ban sprawia, iż to drewno samo w sobie staje się warstwą ochronną. Zwęglone drewno wykazuje się znacznie wyższą odpornością na niszczące je czynniki, takie jak ogień, wilgoć, pleśń, grzyby i owady, niż drewno surowe, dlatego też taka forma jego zabezpieczania była wykorzystywana przez Japończyków setki lat temu.

Historia Shou Sugi Ban

Nie wiadomo kiedy dokładnie powstała ta technika, jednak istnieją dowody sugerujące, że praktyka ta miała zastosowanie już w XVIII wieku. Opalanie drewna, cedru japońskiego,  jako stosunkowo prosta i tania metoda jego zabezpieczania była stosowana aż do lat 20 XX wieku, kiedy to została porzucona i zapomniana, wraz ze wzrostem cen drewna oraz upowszechnianiem się różnego rodzaju tworzyw sztucznych i „nowoczesnych” materiałów. Jednakże w ciągu ostatnich lat została ona przywrócona do łask i „odkryta” na nowo, znajdując szerokie zastosowanie wśród projektantów wnętrz i architektów, za sprawą swojego oryginalnego wyglądu, ciekawej historii i praktyczności.

Shou Sugi Ban a Yakisugi

Warto przy okazji wyjaśnić, skąd pochodzi nazwa Shou Sugi Ban, gdyż ciekawostką jest, iż jest to nazwa… „niepoprawna” 🙂 W istocie w Japonii technika opalania drewna była znana jako Yakisugi, co znaczy dosłownie opalany cedr (yaki oznacza używanie ognia – spalony, smażony, grillowany, traktowany ogniem, a sugi – cedr japoński). Jednakże w swojej pracy naukowej na ten temat amerykańska badaczka Dana Buntrock błędnie odczytała nazwę Yakisugi jako Shou Sugi Ban (co w dużym skrócie wynika ze skomplikowania japońskiego alfabetu, będącego pod historycznym wpływem zarówno języka japońskiego, jak i chińskiego – szczegółowe wyjaśnienie można przeczytać tutaj) i właśnie pod taką nazwą technika ta stała się znana na całym świecie. Co może nawet wyszło jej na dobre, gdyż nie odnosi się ona już jedynie co cedru, a wielu różnych gatunków drewna. Raczej trudno zabłysnąć tą ciekawostką w towarzystwie, bez zanudzania go na śmierć, jednak warto jednak być jej świadomym 🙂

Zalety Shou Sugi Ban

Technika Shou Sugi Ban posiada szereg zalet, dzięki którym zyskała uznanie wśród architektów i konstruktorów. Oto najważniejsze z nich:

Ładny i unikalny wygląd

Opalane drewno cechuje się wyjątkowym i niepowtarzalnym wyglądem. Każda deska i każdy kawałek drewna są inne, a zatem i w inny sposób będą wyglądały po opaleniu. Nawet stopień głębokości opalenia może być różny, co pozwala uzyskać inny efekt, nawet przy zastosowaniu takiego samego rodzaju drewna. Przy użyciu tej techniki można uzyskać różne odcienie czerni i brązu, a te świetnie komponują się z wieloma innymi kolorami, zapewniając stylowy wygląd.

Odporność na ogień

Drewno, które zostało już raz utlenione (wszak spalanie to proces intensywnego utlenianiania), nie jest tak łatwo zapalić ponownie. Dzięki temu opalane drewno charakteryzuje się zwiększoną odpornością na ogień, a  w połączeniu z różnymi środkami stosowanymi przez firmy wytwarzające deski w technice Shou Sugi Ban, jest w stanie spełniać wysokie standardy ogniotrwałości. Sprawia to, iż takie drewno zmniejsza ryzyko pożaru i jest w stanie opierać się mu dłużej, co bezpośrednio wpływa na bezpieczeństwo.

Trwałość

Jako że w procesie opalania najszybciej i najgłębiej wypalana jest „miękka” tkanka drewna, znacznie zyskuje ono na trwałości, gdyż to właśnie ona jest najczęściej atakowana przez wszelkiego rodzaju niszczące czynniki zewnętrzne, takie jak wilgoć, pleśń, owady i grzyby. Dodatkowo zewnętrzna warstwa drewna jest zwęglona, co stanowi dodatkową barierę ochronną przed tymi czynnikami.

Względnie niska cena

W technice Shou Sugi Ban wykorzystywane są zazwyczaj tanie i łatwo dostępne gatunki drewna, co czyni ją względnie tanią na tle rzadszych i egzotycznych gatunków. A jako że drewno i tak jest opalane, gatunek nie miałby aż takiego znaczenia, zwłaszcza, że najlepsze efekty uzyskuje się przy opalaniu sosny i świerku, czyli zasadniczo najtańszego i najłatwiej dostępnego w Polsce drewna.

Wady Shou Sugi Ban

Mówiąc o tej technice, trzeba również wspomnieć o jej potencjalnych wadach:

Wymaga umiejętności

Obróbka drewna tą techniką wydaje się być prosta jedynie na pierwszy rzut oka. W rzeczywistości wymaga ona specjalistycznej wiedzy, a w celu uzyskania wysokiej jakości i powtarzalności – odpowiedniego sprzętu.

Droższe niż inne rozwiązania

Procesy którym trzeba poddać drewno podczas jego obróbki w naturalny sposób zwiększają koszt jego uzyskania. W przypadku gdy nie zależy nam na wyglądzie ani trwałości drewna, tańszym rozwiązaniem jest wykorzystanie zwykłych desek i ewentualne zabezpieczenie ich bejcą.

Ograniczenia materiałów

Nie każdy rodzaj drewna jednakowo nadaje się do zastosowania tej metody. Zasadniczo do Shou Sugi Ban stosuje się drewno dość lekkie i porowate, gdyż opala się je znacznie łatwiej niż drewno ciężkie i gęste. Pozwala to również uzyskać znacznie ciekawszą fakturę drewna.

Zastosowanie Shou Sugi Ban

Jakie są najlepsze przykłady zastosowania techniki Shou Sugi Ban? Ich spektrum jest dosyć szerokie. Z racji swojej trwałości i odporności na warunki atmosferyczne, opalane deski świetnie nadają się do struktur zewnętrznych, takich jak elewacje budynków, tarasy i ogrodzenia. Z kolei z racji ciekawego i unikalnego wyglądu, drewno takie może stanowić ciekawy element wystroju wnętrz, znajdując swoje zastosowanie w jego wykończeniu, takim jak futryny, parapety, blaty, czy całe meble. Szczególnie ciekawym wydaje się być połączenie opalanego drewna i żywicy epoksydowej.

Rodzaje drewna wykorzystywane w technice Shou Sugi Ban

Najpopularniejszymi gatunkami drewna przygotowywanymi techniką Shou Sugi Ban są głównie drzewa iglaste, oraz ogólnie tanie i łatwo dostępne. Najczęściej są to więc Sosna, Świerk, Modrzew, oraz Dąb. Oprócz tego stosowane są również Jesion, Daglezja i wiele innych. Najciekawszym rodzajem drewna stosowanym w połączeniu z tą techniką wydaje się być Accoya. Zasadniczo jest to sosna, lecz znacznie „ulepszona” w skomplikowanym procesie technologicznym. Technologia ta opiera się na acetylacji drewna sosny Radiata pochodzącej z Nowej Zelandii. Proces ten jest badany i ulepszany przez naukowców od ponad 90 lat. Zmienia on strukturę komórkową drewna, poprawiając jego właściwości techniczne i czyniąc go znacznie mocniejszym i trwalszym. Jednakże, jako iż jest to technologia opatentowana i nie tak łatwo dostępna, drewno Accoya jest znacznie droższe niż zwykłe drewno sosnowe.